چرا می‌توانیم به بیش از یک زبان خواب ببینیم؟ | بهمن 1401
آیا این همان کاری است که من با رویای سوئیت هتل پر از افرادی که انگلیسی و آلمانی صحبت می‌کردند، انجام می‌دادم؟ یعنی مرتب‌سازی خزانه زبان‌های خود و اضافه کردن برچسب‌های معنادار به آن‌ها؟
این توضیح خوبی است، اما متاسفانه فرایند ادغام و تثبیت در جریان مرحله‌ای به نام «خواب عمیق» یا «خواب امواج آهسته» رخ می‌دهد. این درحالی است که خواب‌های پیچیده مانند خواب هتل من معمولا در طول مرحله متفاوتی رخ می‌دهند که مرحله حرکت سریع چشم (REM) نامیده می‌شود.
گاسکل می‌گوید: «برخی استدلال می‌کنند که خواب REM در این فرایند تثبیت نقش دارد.» او با اشاره به رویای من که طی آن مهمانی را ترک کردم تا در جلسه مجازی تیم بی‌بی‌سی شرکت کنم، می‌گوید: «این موقعیت واقعا کلاسیکی است که در آن برخی از خاطرات اخیر شما با دانش طولانی‌مدت مرتبط هستند. این مثال واقعا به‌خوبی با داستان (رویاها به تثبیت خاطرت کمک می‌کنند) سازگار است. اما درحال‌حاضر کاملا فرضی است.»
می‌دانیم که جدا از پردازش اطلاعات روزمره، مغز همچنین می‌تواند کلمات جدید را هنگام خواب یاد بگیرد. مارک زوست، سرپرست گروه پژوهشی در بیمارستان روانپزشکی و روان‌درمانی اولد ایج در برن سوئیس درزمینه‌ی عصب‌شناسی پیری، خواب و حافظه تخصص دارد. او و همکارانش شبه‌کلماتی مانند «tofer» را ایجاد کردند و هرکدام را با یک واژه آلمانی مانند «Baum» (درخت) جفت کردند و معانی را بین شرکت‌کنندگان تغییر دادند تا اطمینان حاصل کنند که جفت‌شدن تصادفی و عاری از هرگونه ارتباط صوتی تصادفی است. سپس درحالی‌که شرکت‌کنندگان خواب بودند، جفت کلمات را برای آن‌ها پخش کردند.
صبح روز بعد از شرکت‌کنندگان سوال شد که آیا توفر در جعبه کفش جا می‌شود. این سوال غیرمستقیم محدودیت شناخته‌شده‌ای از یادگیری اطلاعات جدید حین خواب را تایید می‌کند: وقتی بیدار هستیم، نمی‌توانیم از آن اطلاعات به شیوه آگاهانه و صریح استفاده کنیم. زوست درباره شرکت‌کنندگان می‌گوید آن‌ها نمی‌توانستند آن دانش را آگاهانه بازتولید کنند و به‌طور صریح بگویند که توفر به به‌معنای درخت است. آن‌ها بیشتر حسی درونی داشتند که آیا توفر جسمی بزرگ یا کوچک است. حدود ۶۰ درصد به درستی پاسخ دادند که توفر در جعبه کفش جای نمی‌گیرد.
مهم‌تر اینکه هر دو کلمه توفر و واژه آلمانی، باید در جریان خواب با امواج آهسته و به‌طورخاص در جریان اوج امواج آهسته معزی پخش می‌شد. وقتی پژوهشگران اوج را از دست می‌دادند، شرکت‌کنندگان نمی‌توانستند دو کلمه را با هم جفت کنند.
متیو کوروما، پژوهشگر فوق دکترا در دانشگاه لیژ بلژیک که درزمینه‌ی خواب و شناخت تخصص دارد، با همکاری پژوهشگران دیگر مطالعاتی را در‌این‌باره انجام داده است. او می‌گوید: «نکته‌ای که وجود دارد، این است که می‌توانید زبان، حتی زبان‌های جدیدی را که هرگز قبل نشنیده‌اید، در طول خواب یاد بگیرید، اما این کار را به روش بسیار متفاوتی نسبت‌به زمان بیداری انجام می‌دهید.»
تیم کوروما متوجه شد که وقتی در خواب هستیم، می‌توانیم زبان جعلی را از زبان واقعی تشخیص دهیم. در این آزمایش، به‌طور همزمان در یکی از گوش‌های شرکت‌کنندگانی که خواب بودند، تکه‌ای از گفتار واقعی و در گوش دیگر شبه گفتار بدون معنا پخش شد. در همین حین، پژوهشگران فعالیت مغز شرکت‌کنندگان را با استفاده از الکتروانسفالوگرافی (EEG) ثبت کردند. نتایج EEG نشان داد که مغز شرکت‌کنندگان خواب روی گفتار واقعی و نه روی گفتار جعلی تمرکز کرده بود.
اگرچه در جریان مرحله REM پر از رویا، شرکت‌کنندگان معولا گفتار دریافتی را سرکوب می‌کردند. کوروما می‌گوید علت ممکن است این باشد که مغز بر فرایندهای درونی تمرکز کرده است: وقتی عمیقا غرق رویاها باشیم، چیزی را که می‌تواند رویاهای ما را برهم بزند، سرکوب می‌کنیم.
در مطالعه جداگانه‌ای توسط تیم کوروما، کلمه‌های ژاپنی به همراه صداهایی که به‌معنای کلمه‌ها اشاره داشت، برای شرکت‌کنندگان پخش شد. مثلا کلمه «inu» به‌معنای سگ همراه با صدای سگ پخش می‌شد و کلمه «kane» به معنای زنگ با صدای زنگ خوردن پخش می‌شد. کلمه‌های مختلف در جریان دو مرحله مختلف خواب یعنی خواب سبک و مرحله REM پخش شدند. دوباره پژوهشگران با استفاده از EEG فعالیت مغز شرکت‌کنندگان را ثبت کردند.
شرکت‌کنندگان در زمان بیداری می‌توانستند به‌درستی کلمات شنیده‌شده در مرحله خواب سبک را با تصاویر مرتبط مربوط کنند و با پیامدی که بهتر از حالت تصادفی بود، مثلا واژه inu را با تصویر سگ مرتبط کنند. اگرچه درمورد واژه‌هایی که در جریان مرحله‌ی REM پخش می‌شد، پیامد تفاوتی با شانس نداشت. کوروما می‌گوید: «هرموقع خواب REM یعنی مرحله‌ای را که بیشترین فعالیت دیدن خواب در آن رخ می‌دهد، بررسی کردیم، نتوانستیم شواهد محکمی پیدا کنیم که نشان دهد یادگیری وجود دارد. البته این بدان معنا نیست که در جریان این مرحله از خواب نمی‌توانیم یاد بگیریم، فقط نشان می‌دهد که پژوهش‌های بیشتری نیاز است تا دریابیم که آیا چنین چیزی ممکن است.»