ابرقدرت فضایی نوظهور؛ چین و وعده پیروزی در مسابقه فضایی جدید | بهمن 1401
برنامه فضایی چین
رهبران چین فضا را جزء جدایی‌ناپذیر برنامه‌های آتی خود می‌دانند. رئیس‌جمهور شی جین‌پینگ معتقد است که چین باید نقش رهبری بیشتری در جهان داشته باشد. این کشور برای مدرن‌سازی، رویکرد «ناسیونالیسم فناوری‌محور» را درپیش می‌گیرد و به‌باور شی، برای رسیدن به اهدافش باید یک رهبر تکنولوژیک باشد.
رئیس مائو دیدگاهی مشابه با رئیس‌جمهور کنونی داشت. در اواخر دهه‌ی ۱۹۵۰، چین تصمیم گرفت با وجود آنکه کشوری فقیر و عمدتاً کشاورزی بود، روی موشک‌های دوربرد و فناوری فضایی سرمایه‌گذاری کند. چن شیسن، پدر موشکی چین بود که ده‌ها سال از عمرش را در دانشگاه‌های آمریکایی ام‌آی‌تی و کلتک گذراند و به دلیل تلاش‌هایش برای ساخت موشک در محوطه‌ی دانشگاه، عضو تیمی به نام «جوخه انتحار» بود.
درطول جنگ جهانی دوم، چن روی پروژه‌ی موشکی آمریکا برای پاسخ به موشک‌های وی-۱ و وی-۲ آلمان نازی کار کرد و در پایان جنگ، یکی از برجسته‌ترین متخصصان پیش‌رانش جت به‌شمار می‌رفت. وی حتی در کنار ورنر فون براون در پروژه‌ی منهتن کار کرد. اما در سال ۱۹۴۹، وقتی حزب کمونیست چین کنترل این کشور را دست گرفت، آمریکایی‌ها شن را به هواداری از کمونیسم متهم کردند. او مجوز امنیتی خود را از دست داد و در حبس خانگی قرار گرفت. سرانجام در سال ۱۹۵۵ اجازه‌ی خروج از ایالات متحده به چن داده شد. او به چین رفت و در جمع خبرنگاران گفت دیگر هرگز به ایالات متحده پا نخواهد گذاشت. این اتفاق به ضرر آمریکا و به سود چین تمام شد.
درحالی‌که کمونیست‌ها در اواسط قرن بیستم کنترل خود را بر چین تثبیت می‌کردند، آمریکا و شوروی میلیاردها دلار در مسابقه فضایی هزینه می‌کردند. چینی‌ها کمتر به رجزخوانی اهمیت می‌دادند و بیشتر به پیشرفت‌های فناورانه توجه داشتند. هرچه موشک‌ها بزرگ‌تر و دارای برد بیشتر می‌شدند، پکن بیشتر می‌ترسید که از آن‌ها برای اهداف نظامی علیه چین استفاده شود. درنتیجه چن مسئول آموزش نسلی از دانشمندانی شد که به ساخت بمب هسته‌ای چین و سامانه‌ی موشکی بالستیک دانگ‌فنگ این کشور کمک کردند.
در سال ۱۹۵۶، شوروی با روحیه‌ی «کمک برادرانه»، نقشه‌های موشک‌های R-1 خود را به چن ارائه داد و متخصصانی را به پکن فرستاد تا برنامه موشک بالستیک چین را آغاز کنند. سایتی آزمایشی در بیابان گبی ساخته شد و ده‌ها دانشجوی چینی برای آموزش به مسکو فرستاده شدند. چینی‌ها می‌خواستند به موشک‌های مدرن‌تر دسترسی داشته باشند؛ اما روس‌ها تمایلی به انتقال جدیدترین فناوری خود به کشوری دیگر نداشتند. درنتیجه، دانشجویان چینی به کپی‌کردن اسناد محرمانه و شنود از مربیان خود برای کسب دانش متوسل شدند.
در سال ۱۹۶۰، روابط بین چین و شوروی رو به وخامت رفت و همکاری‌ها متوقف شد. بااین‌حال چن توانست از آن فرصت محدود برای جذب دانش فنی به‌منظور نظارت بر پرتاب اولین ماهواره چین بهره بگیرد و برنامه فضایی چین و فناوری موشک‌های بالستیک را پایه‌ریزی کند. داستان چن برای آمریکایی‌ها هشداری در مورد رد دانش علمی خارجی برپایه‌ی سوءظن‌های ضعیف است. به‌گفته‌ی دن کیمبال، وزیر سابق نیروی دریایی ایالات متحده، رفتار آمریکا با چن «احمقانه‌ترین کاری بود که این کشور تابه‌حال انجام داده است.»
در سال ۱۹۶۷، مائو فرمان فرستادن فضانورد چینی (تایکونوت) به فضا را صادر کرد و اولین کاندیداها برای آموزش انتخاب شدند. اما وقتی چین در هرج‌ومرج انقلاب فرهنگی قرار گرفت و درجریان آن، بسیاری از دانشمندان زندانی یا کشته شدند، برنامه اعزام فضانورد لغو شد. ژائو جیوژانگ، مدیر برنامه ماهواره‌ای چین به‌عنوان «ضدانقلابی» محکوم شد و به‌وسیله گارد سرخ مورد ضرب و شتم قرار گرفت. گمان می‌رود وی خود را در دریاچه صلح بزرگ در پکن غرق کرد.
با وجود این مشکلات، در آوریل ۱۹۷۰ چین پس از اتحاد جماهیر شوروی، ایالات متحده، فرانسه و ژاپن به پنجمین کشوری تبدیل شد که یک ماهواره را در مدار زمین قرار می‌دهد. تا اواسط دهه‌ی ۱۹۸۰، چین به‌طور منظم ماهواره به فضا می‌فرستاد و امکانات فضایی‌اش را به سایر کشورها ارائه می‌داد. در سال ۲۰۰۳، چین سومین کشوری شد که انسان را به فضا می‌فرستد و روزنامه‌ی چاینادیلی این دستاورد را «جهشی بزرگ رو به آسمان» نامید.
سپس در سال ۲۰۰۷، چین درجریان آزمایش موشکی فضایی به نام سلاح انرژی جنبشی (KKV) عمداً یکی از ماهواره‌های هواشناسی خود را منهدم کرد. کشورهای دیگر از انبوه زباله‌های فضایی که دراثر این حادثه به‌وجود آمد، وحشت کردند و درعین‌حال از اینکه چین توانست با سرعت گلوله، جسم گلوله‌مانند دیگری را مورد اصابت قرار دهد، تحت تاثیر قرار گرفتند. سلاح ضدماهواره‌ی چین با سرعتی نزدیک به ۲۹ هزار کیلومتر بر ساعت و فقط یک ثانیه مانده به برخورد، سه اصلاح برق‌آسا در مسیر خود انجام داد تا به ماهواره‌ای دو متری برخورد کند.
مقام‌های چینی این موضوع را که آزمایش موشک ضدماهواره بخشی از مسابقه تسلیحات فضایی بود، رد کردند؛ اما ادعاهایی وجود دارد که می‌گویند پکن درحال انجام تحقیقات روی تسلیحات انرژی جنبشی زمین‌پایه برای حمله به اهداف دشمن در فضا است. همچنین گزارش‌هایی از ساختمان‌های گنبدی‌شکل با سقف‌های جمع‌شونده در نقاط دورافتاده‌ی چین وجود دارد که می‌توانند برای هدف‌گیری ماهواره‌ها از زمین به‌کار گرفته شوند.
برنامه فضایی چین در چند دهه‌ی اول، عمدتاً روی جاه‌طلبی‌های نظامی این کشور متمرکز بود و علاوه‌بر آن، از ماهواره‌ها برای نظارت بر آب‌وهوا و انتخاب مکان مناسب برای احداث جاده‌ها و خطوط راه‌آهن همزمان با آغاز صنعتی‌سازی این کشور استفاده می‌شد. بااین‌حال در قرن جاری، حزب کمونیسم تصمیم گرفته است تا از فضا به‌عنوان راهی برای نشان‌دادن وضعیت چین به‌عنوان یک رهبر نظامی، فناوری و اقتصادی استفاده کند.