آیا گذار به کشاورزی وحشتناک‌ترین اشتباه تاریخ بشر بود؟ | بهمن 1401
باور بر اثرهای فاجعه‌بار گذار به کشاورزی از مقاله‌ای نشئت می‌گیرد که جارد دایموند، نویسنده و محقق مشهور، در سال ۱۹۹۹ به رشته تحریر درآورد. دایموند در مقاله‌‌ی خود کشاورزی را «بدترین اشتباه تاریخ نژاد انسان» وصف کرد. بدین‌ترتیب، تعبیر کشاورزی به پیشرفت کاملاً کنار گذاشته شد؛ اما این پایان کار نبود. یک ماه قبل، مقاله‌ای در مجله‌ی آکادمی ملی علوم آمریکا منتشر شد. شماره‌ی اخیر این مجله در‌واقع ویژه‌نامه‌ای درباره‌ی رفتار، سازگاری، جمعیت و تکامل ما انسان‌ها در ۱۲ هزار سال پیش بود. یکی از مقالات این شماره را که جی استاک از دانشگاه وسترن انتاریو کانادا و همکارانش نوشته بودند، تغییرات جثهی بدن انسان را بررسی کرده است. در این تحقیق، استاک و همکارانش تأثیرات گذار به کشاورزی بر سلامت انسان‌ها را کاملاً بازنگری کردند.
استاک و همکارانش برای این تحقیق اطلاعات اسکلتی مربوط به ۳,۵۷۷ نمونه‌ی مجزا از ۳۶۶ محوطه‌‌ی باستان‌شناسی در اروپا و آسیا و شمال آفریقا را با جزئیات دقیقی بررسی کردند. این بقایای اسکلتی شواهدی از ۳۴ هزار سال قبل تا امروز را دربر می‌گرفت. کاملاً واضح بود که محققان با این حجم از اطلاعات به تغییرات زیادی دست پیدا کنند. همین‌طور هم بود و یافته‌ها نشان داد که میانگین جثهی بدن انسان به‌تدریج از ۳۴ هزار و ۳۰۰ سال تا حدود ۶ هزار سال قبل کاهش پیدا کرده و دوباره از آن زمان رو به افزایش بوده است.
اگر گذار از شکارچی و خوراک‌جویی به کشاورزی به‌ضرر اجداد ما بود، نباید چنین اتفاقی می‌افتاد. شاید افزایش جثه در‌حدود ۶ هزار قبل در‌نتیجه‌ی جهش‌هایی رخ داده باشد که باعث شد تا انسان‌های بزرگ‌سال نیز بتوانند شیر حیوانات را هضم کنند.
حال چرا جثهی انسان‌ها هزاران سال قبل از پیدایش کشاورزی کوچک‌تر می‌شد؟ محققان در تحقیق خود پاسخ کاملاً روشنی به این سؤال ندادند. با‌این‌حال، آنان اشاره کردند که جوامع باستانی یک‌شبه به کشاورزی روی نیاوردند؛ بلکه بسیاری از کشاورزان اولیه همچنان به شکار و جست‌وجوی آذوقه و خوراک مشغول بودند. با این اوصاف، تصور مهلک‌ترین اشتباه انسان کمی مخدوش می‌شود. همچنین، ممکن است که تغییرات آب‌وهوایی را دخیل کنیم.
بین ۱۱ هزار تا ۱۲ هزار سال قبل، زمین در مرحله‌ی سردتری قرار داشت. در‌حدود ۲۰ هزار سال قبل، دما به کمترین حد خود رسید. این احتمال وجود دارد که آب‌وهوای سرد کار را برای شکارچی‌خوراک‌جویان آن روزگار بسیار سخت کرده باشد.
باوجوداین، باز‌هم نمی‌دانیم چرا بعد از افزایش دوباره‌ی دمای هوا همچنان جثهی انسان‌ها کاهش پیدا کرده است. یکی از فرضیه‌ها این است که انسان‌ها به‌دلیل شکار بی‌رویه‌ی حیوانات بزرگی مانند ماموت کوچک‌تر شدند. این امر باعث شد تا انسان‌ها با کمبود گوشت مغذی مواجه شوند. سال ۲۰۲۱، محققان دراین‌باره مقاله‌ای منتشر و در آن نتیجه‌گیری کردند که شکار بی‌رویه‌ی حیوانات بزرگ انسان‌ها را مجبور کرد که به‌تدریج به فکر منابع غذایی دیگری بیفتند.